Черетлӗ Николай Иванович

Чӑваш чӗлхе пӗлӗвӗнче нумай Николай Иванович ӗҫленӗ.
Николай Иванович Золотницкий /1829-1880/ — малтанхи чӑваш букварьне хатӑрлекен, чӑваш календарьне кӑларакан, халӗ те пӗлтерӗшне ҫухатман чылай тӗпчев авторӗ.
Николай Иванович Ильминский /1822-1891/ — тухӑҫ халӑхӗсене тӑван чӗлхипе вӗрентессине йӗркелекен, И.Я. Яковлева ҫӗнӗ чӑваш ҫырулӑхне тума пулӑшакан.
Николай Иванович Ашмарин /1870-1933/ — СССР ӑслӑлӑх академийӗн член-корреспонденчӗ, чӑваш чӗлхе пӗлӗвӗн классикӗ, вун ҫичӗ кӗнекерен тӑракан "Чӑваш сӑмахӗсен кӗнекине" ҫыракан.
Николай Иванович...

Тӗрӗс йӑнӑш

1999 ҫулта Хусанта пичетленсе тухнӑ тутар энциклопедийӗнче Н.И. Ашмарин ҫинчен ҫырни те пур. Анчах ҫав статьяна пӑртак тӳрлетсе вуламалла. Унта ҫырнине ӗненес пулсан, Ашмаринӑн тӗп ӗҫӗ — "Чӑваш халӑхӗн словарӗ". Тӗрӗсрех вара — "Чӑваш сӑмахӗсен кӗнеки".
Йӑнӑшне ӑнсӑрт тесе хаклама ҫук: Ашмарин хатӗрленӗ сӑмах пуххи ахаль словарь мар, чӑваш пурнӑҫӗн чӑн-чӑн энциклопедийӗ.

Сӑмахлӑх урлӑ — сӑмах кӗнеки

Тутарла — "сӳзлӗк", ҫармӑсла — "мутер", удмуртла — "кыллюкам". Чӑвашла — "словарь". Пирӗн хамӑрӑн юрӑхлӑ сӑмах ҫуккине ӗненместӗп.
Тутар ҫулӗпе кайсан сӑмахлӑх темеллеччӗ /тутарла "сӳз" — сӑмах, "-лӗк" — сӑмах тӑвакан аффикс/. Тутар ҫулӗпе кайма ҫук: сӑмахлӑх тесе эпир халӑхра ҫӳрекен юмах-халапа калатпӑр. (
Юманлӑх — юмансар, ҫӑкалӑх — ҫӑкасар. Ку ҫулпа кайсан словаре сӑмахсар теме юрӗччӗ. Хӑшӗ-пӗри ҫапла ҫырать те. Калӑпӑр, Виталий Станьял. Вулавӑша, сыватӑша, усравӑша, кӑларӑша кулленхи пурнӑҫра калама хӑнӑхман пек сӑмахсарпа та усӑ курас килмест.
Н.И. Ашмарин хӑй вӑхӑтӗнче питӗ хитре термин тупнӑ: сӑмах кӗнеки. Унӑн 17 томлӑ словарӗ виҫӗ ятпа тухнӑ: латинла — "Thesaurus linguae tschuvaschorum", вырӑсла — "Словарь чувашского языка", чӑвашла — "Чӑваш сӑмахӗсен кӗнеки".
Ашмаринран аслӑрах та ӑслӑрах пулаймӑн.

Ҫӗр пин сӑмахлӑ чӗлхе

Чӗлхеҫӗсем каланӑ тӑрӑх, вырӑс чӗлхинче ҫур миллиона яхӑн сӑмах.
Чӑваш чӗлхинче, пурте пӗлекен афоризмпа килӗшӳллӗн, чӑнах та ҫӑр пин сӑмах пулмалла. /Ҫав хушӑрах кулленхи хутшӑнура эпир пӗр пин сӑмахпах ҫырлахатпӑр. Танлаштарма: Ильфпа Петров ҫырнӑ "Вун икӗ пукан" роман персонажӗ Эллочка Щукина вӑтӑр сӑмахпах калаҫма пултарнӑ: "Хамите", "Хо-хо!", "Мрак", "Поедем в таксо".../.
Чи тулли чӑваш словарӗ — Н.И. Ашмаринӑн "Чӑваш сӑмахӗсен кӗнеки". Унта аллӑ пилӗк пине яхӑн сӑмах. 1985 Ҫулта Мускавра тухнӑ "Чӑвашла-вырӑсла словарьте" ҫирӗм ҫичӗ пине яхӑн сӑмах тӗл пулать. /Хуплашки ҫине "хӗрӗх пине яхӑн" тесе палӑртнӑ/... Хӑй вӑхӑтӗнче Александра Фукс каланинчен: "Чӑваш чӗлхи питӗ чухӑн. Унта тымар сӑмах хисепӗ пинрен те сахалтарах". Апла мар. Ҫирӗм ҫичӗ пин, аллӑ пилӗк пин, ҫӗр пин — ку вӑл пӗтӗмпех пирӗн пуян чӗлхемӗр.

http://www.wikipedia.org

Википеди вӑл — интернетра ик ҫӗре яхӑн чӗлхепе пурнӑҫланакан ятарлӑ энциклопеди. Чӑваш уйрӑмӗ те пур. Унта Н.И. Ашмарин ячӗпе ҫыхӑннӑ ҫакӑн пек статья та вырӑн тупнӑ:
"Ашмарин вулавӗсем". Кӗркуннесерен Чӑваш патшалӑх университетӗнче Раҫҫей шайӗнче ирттерекен ӑслӑлӑх конференцийӗ. Пайӑртарах ячӗ: "Наци филологийӗпе культурин ыйтӑвӗсем". Асӑннӑ мероприятие Николай Иванович Ашмарин тӗнчипе паллӑ тюрколога халалланӑ.
Конференци пӑхса тухакан проблематика: этнолингвистикӑпа лингвокультурологи, чӗлхе шайӗсем, текстпа пуплев, куҫару теорийӗ, Атӑлпа Урал хутлӑхӗнчи халӑхсен литератури, наци культурин философийӗ тата ытти те. Форум ӗҫне Дон ҫинчи Ростов, Ижевск, Йошкар-Ола, Мускав, Саранск, Сыктывкар, Хусан, Шупашкар, ҫавӑн пекех Испанипе Финлянди тӗпчевҫисем те хутшӑннӑ.
Никӗслевҫи: чӑваш филологийӗпе культура факультечӗ. Конференци пӗрремӗш хут 2002 ҫулхи юпа уйӑхӗнче иртнӗ. Материалӗсем Чӑваш университечӗн издательствинче кӗнекен пичетленсе тухаҫҫӗ.

Интернетри Ашмарин

Ӑна эпир Rambler-та шырарӑмӑр. "Вы искали: Ашмарин Николай Иванович, найдено сайтов 241, документов: 1149". Пин ытла документа пӑхса тухма мехел ҫитеймерӗ паллах. Ҫапах та...
http://vslovar.org.ru/4191.html
АШМАРИН Николай Иванович /1870-1933/ — чувашскйй языковед, член-корреспондент АН СССР /1929/. Исследования по чувашскому языку и фольклору. Основной труд: "Словарь чувашсксто языка" /в 1-17, 1928-58/.
http://rusarchives.ru/guide/lf-user/arh-ajush.sh-tml#a954
Личные архивные фонды в государственных хранилищах СССР
Ашмарин Николай Иванович /1870-1933/, языковед, тюрколог, чл.-кор. АН СССР, собиратель памятников чувашской письменности. НИИ ЯЛИЭ Чувашской АССР, 33 ед.хр., 1881-1930
http://rodstvo.ru/A/ashihmin.htm#Ашмарин.
Российское генеологическое древо.
АШМАРИН НИКОЛАЙ ИВАНОВИЧ /1870-1933/. Языковед, член-корр. АН СССР, исследования по чувашскому языку и фольклору. Основной труд: "Словарь чувашского языка" /в 1-17, 1928-58/.
Ҫакӑн евӗр тата 1146 документ. Пысӑкки те пур, пӗчӗкки те; кӑсӑкки те, ахальли те. Пирӗн культура Ашмаринпа пуян.